­Zonnecarports steeds ­interessanter

De zonnecarport bij het strand van Bloemendaal biedt ruimte voor 800 parkeerplekken met 30 laadpunten voor auto’s.

Inpassing

Dergelijke grote zonnecarports zetten natuurlijk zoden aan de dijk, maar deze locaties zijn veel zeldzamer dan ‘gewone’ parkeerplaatsen. En juist die ‘gewone’ parkeerplaatsen, bijvoorbeeld bij hotels, bedrijven, winkelcentra of recreatieparken, zijn minstens zo interessant, vaak nog interessanter. De grotere zonnecarports zijn in veel gevallen lastig in te passen in het toch al overvolle energienet in ons land. Dergelijke grote installaties kampen met dezelfde wachtlijsten en aansluitproblematiek als zonneweides of andere grote opwekkers. Het zijn juist de relatief kleine zonnecarports, waarbij ook direct afnemers aanwezig zijn, die vaak sneller rendabel én inpasbaar zijn.
Een mooi voorbeeld is de zonnecarport die Faro Architecten realiseerde op het Landgoed De Olmenhorst in de Haarlemmermeer. Deze carport met 144 ‘state of the art’-zonnepanelen biedt 12 parkeerplaatsen. Volgens Coen Kamstra van Faro Architecten wekte de installatie in het eerste jaar, in 2022, bijna 50.000 kWh op. Al die elektriciteit kon op het landgoed zelf worden gebruikt. ‘Ons kantoor staat op het landgoed, maar ook een boerderij en nog een aantal panden met elektriciteitsafnemers. Ons geluk was dat al die gebruikers samen via een mini-grid op één onderstation zijn aangesloten. Dit was toeval, maar kwam nu erg goed uit. We hebben de zonnecarport op datzelfde ministation aangesloten, zodat alle aansluitingen van de opgewekte zonnestroom kunnen profiteren.’

Juist relatief kleine zonnecarports vaak sneller rendabel én inpasbaar

Terugverdientijd

Faro Architecten betaalde de zonnecarport op het landgoed zelf en kwam niet in aanmerking voor subsidies. ‘We startten dit project met een businesscase waarbij we uitgingen van een terugverdientijd van 15 jaar. De kosten van het project bedroegen 90.000 euro’, zo vertelde Kamstra in het webinar over zonnecarports. ‘Ons eigen verbruik in 2022 lag op ruim 42.000 kWh. Als we de opgewekte zonnestroom, bijna 50.000 kWh, vergelijken met het gangbare tarief van 33 eurocent, besparen wij zelf al zo’n 14.000 euro. Omdat we meer opwekten dan we zelf verbruiken, konden we bovendien ook aan andere afnemers op het Landgoed leveren. Zo kwamen we in 2022 uit op een totaal aan inkomsten van 15.500 euro. De kostprijs die wij aan het landgoed afdragen voor het gebruik van het netwerk, is daarbij inbegrepen. Nu was 2022 een redelijk zonnig jaar, maar als dit globaal de jaarlijkse inkomsten zijn, dan verdienen we de zonnecarport in ongeveer 6 jaar terug.’
Kamstra vertelde ook dat de zonnecarport in theorie aan het net mag terugleveren, maar uit metingen blijkt dat dit op geen enkel moment nodig was. ‘Het blijkt zelfs dat we nog zo’n zonnecarport zouden kunnen bouwen om alle gebruikers op het landgoed van elektriciteit te voorzien, en dan nog zouden we niet terugleveren. Dit komt doordat de machines op het landgoed vooral in de zomer, als de zon veel schijnt, veel uren draaien. Dus die pieken lopen gelijktijdig.’ Uit dit voorbeeld blijkt dat een zonnecarport voordelig is, juist als de gebruikers direct baat hebben bij de opgewekte elektriciteit.

In Biddinghuizen, nabij Walibi en het festivalterrein van Lowlands, is een parkeerveld voorzien van carports met in totaal 90.732 zonnepanelen.

Biobased en demontabel

Bijzonder aan de zonnecarport op Landgoed De Olmenhorst was de wens om de constructie zo circulair, biobased en demontabel mogelijk te maken. Zo vond het architectenbureau een lokale aannemer die de constructie van boomstammen uit Nederland wilde maken. Alle onderdelen, tot en met de poeren in de grond, zijn eenvoudig los te maken en elders weer op te bouwen of te hergebruiken. En een lokale installateur mocht de zonnepanelen leveren en installeren.
‘Het landgoed heeft een natuurhistorisch karakter. Wij vonden het dan niet gepast om hier een hightech constructie van metaal te plaatsen’, vertelde Kamstra. ‘Vanuit onze ervaring denken wij dat het voor vrijwel elk bedrijf economisch verantwoord is om in een zonnecarport te investeren, zolang ze zelf de elektriciteit grotendeels gebruiken,. Wat betreft de kostprijs van de totale carport moet je globaal rekenen op een verdubbeling van de prijs die je voor de pv-installatie betaalt. Onze uitvoering, met de boomstammen en de circulaire en demontabele werkwijze, pakte 10 á 15 procent duurder uit dan eventueel nodig was.’

Zonder investering

Bedrijven die zo’n zonnecarport zien zitten, maar toch, om welke reden dan ook, niet kunnen of willen investeren in een dergelijk project, kunnen bij AmperaPark terecht. Deze leverancier van zonnelaadstations, zoals zij deze carports noemen, zetten de installatie gratis neer. ‘Onze doelgroep hiervoor is vooral het mkb’, vertelt Nico de Jong, business developer bij AmperaPark. ‘Wij plaatsen bij hen een zonnelaadstation met drie tot vijf parkeerplekken, zonder dat zij hoeven te investeren. Voorwaarde is wel dat wij laadpalen bij de carport mogen plaatsen en deze exploiteren. Wij ontzorgen de ondernemer volledig en laden de auto’s van bezoekers of medewerkers tegen een marktconform tarief. De looptijd van de laadovereenkomst is 15 jaar.’
Volgens AmperaPark is er een mogelijkheid om na een proeftijd van een jaar de overeenkomst te beëindigen. Het bedrijf werkt met een geavanceerd energiemanagementsysteem dat het in samenwerking met Universiteit Twente heeft ontwikkeld. Voor het installatiewerk ter plaatse werkt AmperaPark eventueel samen met lokale installateurs of de huisinstallateur van de mkb’er. Het ontwerp en de engineering doet het bedrijf zelf.

Ikea Hengelo heeft zowel boven de parkeerplaatsen als op het dak van de parkeergarage zonnecarports laten plaatsen.

Innovatieve technieken

Om de haalbaarheid van zonnecarports nog iets te verhogen, is het mogelijk om bi-facial zonnepanelen te installeren. Ikea Hengelo heeft zowel boven de parkeerplaatsen als op het dak van de parkeergarage zonnecarports laten plaatsen. Ikea wilde hiermee ook een voorbeeld stellen, om te laten zien dat zonnepanelen niet alleen op het dak passen. Het woonwarenhuis koos voor de duurdere bi-facial zonnepanelen, wat betekent dat aan beide zijden van het paneel zonnecellen zitten die stroom opwekken. Hiermee vergroot Ikea de elektriciteitsopbrengst, omdat gereflecteerd licht ook de onderkant van het zonnepaneel bereikt. In totaal liggen er in Hengelo ongeveer 3.500 bi-facial zonnepalen op de zonnecarport, die circa 1,8 MWh per jaar opwekken. Dit is voldoende om ongeveer driekwart van het eigen stroomverbruik van de vestiging op te wekken.
Om de veiligheid rondom brand te waarborgen, liet de winkelketen extra maatregelen treffen. Mocht er brand uitbreken, dan maken speciale ‘fireswitches’ de installatie tussen de omvormers en de zonnepanelen direct spanningsloos. Dit is een maatregel die nog lang niet overal wordt toegepast.
Een andere innovatie die bij steeds meer zonnecarports verschijnt, zijn batterijsystemen. Zo heeft het Provinciehuis in Overijssel, maar ook het hoofdkantoor van a.s.r. in Utrecht een zonnecarport die de elektriciteit in batterijen opslaat, zodra er geen of te weinig auto’s staan te laden. Zo kan men de elektriciteit ook op andere tijdstippen gebruiken. Batterijen maken de terugverdientijd wel een stuk langer.

Zonnecarports bieden extra voordelen op het gebied van verduurzaming

Aanpak

Behalve Noord-Holland ontwikkelde ook de RES-regio Den Haag Rotterdam een aanpak voor zonnecarports. In 2022 lanceerde deze regio de Versnellingsaanpak Zon op Parkeerplaatsen. Deze aanpak moet gemeenten helpen bij het realiseren van zonne-energie op parkeerterreinen. Het resultaat is de Handreiking Solar Carports, een uitgebreide gids vol achtergrondinformatie, praktische richtlijnen en inspiratie. Hoewel de handreiking primair voor ontwikkelende gemeenten is opgesteld, staat hij ook vol met bruikbare informatie voor andere opdrachtgevers en uitvoerders, zoals adviseurs en installateurs. Zo bevat het document een stappenplan voor projectontwikkeling, maar ook ontwerprichtlijnen en technische aspecten. Zaken als duurzaamheid, lokaal eigendom en monitoring komen ook aan bod.
In oktober 2024 voegde Rotterdam daad bij het woord en startte de gemeente een marktconsultatie voor zonnecarports op tien van haar parkeerterreinen. De installaties tezamen moeten een vermogen krijgen van ongeveer 7,5 MWpiek. De gemeente nam in het coalitieakkoord 2022-2026 als doelstelling op om 3,2 km2 aan zonnepanelen te realiseren. Om dit doel te halen zijn alle vormen van zonnepanelen nodig. Rotterdam ziet in zonnecarports een mooi voorbeeld van dubbel ruimtegebruik.

De zonnecarport bij het hoofdkantoor van a.s.r. in Utrecht kan de elektriciteit in batterijen opslaan, zodra er geen of te weinig auto’s staan te laden.

Haalbaarheidsstudies

Voor elk van de parkeerterreinen is volgens de gemeente aanvullend onderzoek nodig, voordat een partij kan starten met de realisatie van de zonnecarports. Het gaat daarbij onder meer om technische en financiële haalbaarheidsstudies. Daarnaast kent elk parkeerterrein zijn eigen context, waardoor er vrijwel zeker specifieke verdiepingsonderzoeken nodig zijn. Gezien de verschillen in omvang en daarmee de potentiële opwekcapaciteit van de parkeerterreinen, verwacht de gemeente verschillen in de financiële haalbaarheid.
De Jong zegt desgevraagd dat hij de uitvraag van de gemeente heeft gezien, maar dat AmperaPark nog nadenkt of het op de aanbesteding ingaat, als die er komt. ‘Op het eerste gezicht lijkt het me een lastig project. Zoals ik het nu beoordeel, zitten er veel carpoolplaatsen bij, en op dergelijke locaties hebben we vaak problemen met aansluitingen. Het mooiste is als je bij mkb’ers de installatie aan een gebouw kunt koppelen en medewerkers en klanten hier hun elektrische auto’s kunnen opladen.’
Uit de Rotterdamse inventarisatie blijkt dat er drie P+R parkeerterreinen bij zijn, maar ook drie grote parkeerplaatsen bij het strand aan de Maasvlakte. De andere parkeerplaatsen zijn bij sportparken en zwembaden en ook een parkeergarage. De gemeente overweegt overigens wel om de parkeerterreinen in clusters uit te geven, zodat rendabele parkeerterreinen kunnen compenseren voor de parkeerterreinen die minder rendabel zijn. De omvang en samenstelling van de clusters moet ze nog bepalen.

Meervoudig ruimtegebruik

Zonnecarports, op voorwaarde dat ze goed en op de juiste plaats zijn geïnstalleerd, bieden duidelijk extra voordelen op het gebied van verduurzaming. Allereerst is dat het meervoudig ruimtegebruik. Juist in stedelijke omgevingen gebruiken we veel elektriciteit en juist dan wil je de duurzame opwekking zo dicht mogelijk bij de gebruikers brengen. Zonnecarports combineren parkeerplaatsen met de opwekking van duurzame elektriciteit en kunnen de duurzaam opgewekte elektriciteit direct leveren aan laadpalen voor elektrische auto’s. Maar zonnecarports hebben ook een voorbeeldfunctie en maken opwekking van duurzame elektriciteit zichtbaar voor de lokale gemeenschap. Tot slot helpen ze het hitte-eilandeffect in steden te verminderen door schaduw te bieden en zonnestraling op verharde oppervlakken te verminderen. Dit draagt bij aan een koelere omgeving en klimaatadaptatie in steden.

Informatie
- Handreiking Zonnecarports voor Gemeenten:
bit.ly/VVplus-HandreikingZonnecarports
- Inspiratiegids van RVO: bit.ly/VVplus-RVOInspiratiegids

Tekst: Rob van Mil
Fotografie: a.s.r., Faro Architecten, Gemeente Bloemendaal, Ikea, Novar