‘Het is tijd voor een ­integrale ontzorgings­aanpak richting aardgasvrij’

Duurzame Warmteschijf

Om de markt enigszins te helpen bij het keuzetraject, ontwikkelden Techniek Nederland, Bouwend Nederland, Aedes, OnderhoudNL en Stroomversnelling enkele jaren geleden al de Duurzame Warmteschijf: een objectief hulpmiddel bij het maken van de juiste keuzes bij renovatie of installatievervanging. De recent vernieuwde versie daarvan is te vinden op het platform energielinq.nl.
‘Ik heb het meegemaakt dat een warmtepompproducent weigerde een groot aantal warmtepompen te leveren aan een woningcorporatie, als die niet eerst kon garanderen dat de warmtevraag van de betreffende woningen voldoende laag was. Groot gelijk, vind ik. Want de producent wist dat bewoners bij een hoge warmtevraag zouden gaan klagen over het stroomverbruik en hun product daar de schuld van zou krijgen, terwijl het probleem is dat die in een situatie staat waar hij niet goed kan werken. Een goed advies, gebaseerd op kennis over de samenhang tussen gebouw, installatie en gebruiker, kan zoiets voorkomen.’

System integrator

Adviseurs moeten dus verder kijken dan alleen de uitvraag. En meer kennis in huis hebben dan alleen de technische specificaties van elk specifiek product. ‘Alleen de adviseur die zich de kennis toe-eigent van de samenhang der dingen en de context, kan kansen verzilveren. Voor zichzelf, maar ook voor het gemeenschappelijke doel van een fossielvrije toekomst. Je moet in wezen optreden als een systeem integrator en een integraal advies uitbrengen voor combinaties van investeringen die het beste rendement geven. Niet alleen in installatietechniek, maar ook in maatregelen in de bouwschil. Staar je ook niet blind op de netto warmtevraag en de isolatiestandaard. Kijk dus altijd verder.’

Spekkoper

De directeur van Stroomversnelling maakte zijn eigen jaren 30-woning al in 2010 geschikt voor laagtemperatuurverwarming. In 2020 schafte Opstelten vervolgens een lucht-water warmtepomp aan en kon de ‘beter-dan-BENG-woning’ van het gas af. ‘In 2010 was gas nog heel goedkoop, dus ik investeerde eerst gefaseerd in een uitbouw met vloerverwarming, in schilisolatie en een nieuw dak met topisolatie en zonnepanelen. Daarmee bracht ik de warmtevraag al enorm terug en werd de woning geschikt voor verwarming op lage temperaturen.’
‘Mensen die denken dat ze verduurzaming niet kunnen opbrengen, kan ik uit ervaring zeggen dat het meer opbrengt dan dat het kost. Je wisselt simpelweg de energiekosten in voor de kosten van een duurzaamheidslening, bijvoorbeeld bij het Warmtefonds. Doe je het goed, dan ben je spekkoper. Want je krijgt lagere woonlasten van een investering, die is gefinancierd met gunstige leenvoorwaarden. Mensen weten dat vaak niet en kijken alleen naar hun spaargeld. Niet kunnen? Dat bestaat voor mij niet. Zelfs voor de allerlaagste inkomens biedt het Warmtefonds producten en corporaties hebben met de Energieprestatievergoeding 2.0 een nieuwe troef in handen om door te pakken.’

EPV 2.0

Waar de eerste EPV nog vooral bedoeld was voor het hoogste ambitieniveau, dat van NOM, heeft versie 2.0 verschillende ambitieniveaus en sluit daarmee aan bij de stappenbenadering die Stroomversnelling ook onderschrijft. ‘Zo kunnen corporaties eerst voor ‘basis’ gaan en pas later voor ‘hoogwaardig’ en daar in stappen een vergoeding voor vragen, passend bij het prestatieniveau en de verlaagde energielasten. De huurder krijgt er een prettigere woning voor terug; duurzaam, gezond, comfortabel en gevrijwaard van de gevolgen van hoge schommelingen van energieprijzen zoals we sinds 2022 hebben ervaren.’
‘Dat is ook onze slogan: beter wonen voor hetzelfde geld,’ zegt Opstelten. Met de, bij de isolatiestandaard gepubliceerde, ‘Streefwaarden voor bouwdelen’ gaat ook de overheid mee in de stapsgewijze aanpak. Naast de isolatiestandaard voor de gehele woning, geven de streefwaarden aan of een afzonderlijk bouwdeel na verduurzaming voldoet voor de overstap naar een alternatieve warmtebron.’
‘Als je ze een-voor-een nastreeft, voldoet je woning aan veel meer dan aardgasvrij-ready. Het zal vaak voorkomen dat je tweemaal in hetzelfde bouwdeel moet investeren als andere bouwdelen minder ambitieus – of helemaal niet – aangepakt kunnen worden. Dus dat voorkomt desinvesteringen en is op de langere termijn gunstig voor de woningeigenaar.’

‘Staar je niet blind op de netto warmtevraag en de isolatiestandaard’

Laagtemperatuur warmtenetten

Hoewel hij de warmtepomp duidelijk naar voren schuift als dominante technologie in de warmtetransitie, ziet Opstelten ook kansen voor warmtenetten. ‘In randstedelijke, dichtbevolkte gebieden, met relatief veel hoogbouw en collectieve gasketels, zal je daar vanzelfsprekend als eerste aan denken. Vanuit de circulaire gedachte zouden warmtenetten op restwarmte uit afvalverbrandingscentrales geen eerste keuze moeten zijn. Want hoe minder afval we gaan produceren, hoe minder we van die bron gebruik kunnen maken.’
‘Wij vinden dat laagtemperatuur warmtenetten de voorkeur hebben en hoogtemperatuur maximaal 70 °C zou moeten zijn. Hoe lager de temperatuur, hoe hoger de prikkel om woningen goed te isoleren en de warmtevraag te reduceren, wat ook de warmtekosten betaalbaar houdt. Warmtenetten op zeer lage temperatuur kunnen ook een optie zijn. Zorg dan wel dat je de tijdelijke extra warmtebehoefte efficiënt invult met een boosterwarmtepomp, en niet met weerstandsverwarming.’

Collectieve wko’s faciliteren

Opstelten ziet ook veel in een tussenvorm, zoals kleine, collectieve wko-systemen. ‘Vooral in gebieden die minder dichtbevolkt zijn dan binnensteden. Ze zijn eenvoudiger te regelen dan grote warmtenetten en door de bron te delen, zijn ze efficiënter dan individuele systemen.

All-electric concepten

Stroomversnelling zet dus vol in op de ontwikkeling van nieuwe concepten voor een all-electric aanpak die netvriendelijk is, rekening houdend met de mogelijke gevolgen van de afschaffing van de salderingsregeling. Voor individuele woningen, maar ook op wijkniveau. Collectieve wko-systemen krijgen daar ook een rol in.
‘Voor de ontwikkeling van die concepten, maken we gebruik van een dataset van 1 miljard datapunten in woningen van uiteenlopende typologieën die al verduurzaamd zijn naar NOM-niveau of anders. Veel daarvan zijn all electric, andere hebben een hybride warmtepomp. Stroomversnelling leden als O-Nexus, Watch-E en Itho zijn sterk in de monitoring van de all-electric woningen. We weten dus exact hoe die woningen presteren. Zo kunnen we op feiten gebaseerd nieuwe concepten ontwikkelen die passen bij de huidige uitdagingen en kaders. Samen met netbeheerders gaan we ervoor zorgen dat die ook passen binnen de kaders van netcongestie. En uiteindelijk gaan we daar renovatietreintjes van maken.’

Integrale ontzorgingsaanpak

De opzet en ondersteuning van renovatietreintjes gebeurt onder de noemer Verbouwstromen, het nieuwe samenwerkingsprogramma van De Bouwcampus, Stroomversnelling, TKI Bouw en Techniek en TKI Urban Energy, gefinancierd door het ministerie Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO). Samen willen zij de duurzame renovatiegolf versnellen door inzet op renovatie-industrialisatie; datagedreven standaardisering en een seriematige ontzorgingsaanpak, bouwkundig en installatietechnisch.
Opstelten zelf heeft een dergelijke ontzorgingsaanpak gemist toen hij de eigen woning in 2010 verduurzaamde. ‘Ik weet hoe lastig het is om alles zelf uit te moeten zoeken, de kosten in de hand te houden, financiers te vinden en door welstandscommissies heen te komen. Met deze aanpak willen we woningeigenaren daarvoor behoeden. We hopen dat ook adviseurs en installateurs aanhaken en gaan samenwerken met renovatiepartners voor zo’n integrale ontzorgingsaanpak. Waarbij ze niet na de opdracht van het toneel verdwijnen, maar erbij blijven tot aan de oplevering. Zodat ze er belang bij hebben dat er aan het eind van het rit een goed resultaat wordt opgeleverd.’

Tekst: Astrid Zoumpoulis - Verbraeken
Fotografie: Sander van der Torren