Februari 2021
Marokko: CSP voor groene waterstof?
Noord-Afrika en de eu zijn nauw met elkaar verbonden. Die onderlinge afhankelijkheid wordt in een meer klimaatneutrale toekomst beslist niet anders. In plaats van fossiele brandstoffen gaat Noord-Afrika dan groene waterstof exporteren, opgewekt uit steeds goedkoper wordende wind- en zonnestroom. Marokko kan met concentrated solar power (csp) een van de eersten zijn. Duitsland investeert er nu al in.
Waar ten zuiden van de Méditerranée eens uitgestrekte wouden stonden – in de loop van miljoenen jaren omgezet in enorme hoeveelheden olie en gas – heerst nu al eeuwen de woestijn. Het kwik loopt in Marokko van 21 °C in de winter op tot ruim 38 °C graden in de zomer. Vooral in de westelijke Sahara, waar de zon jaarlijks zo’n 2.500 tot 3.000 kWh/m2 opwekt. Aan de kust staat vaak een gestadige bries van windkracht 5, overeenkomend met veel buitengaatse locaties in de eu. Volgens Iresen, het in 2011 opgerichte Marokkaanse onderzoeksinstituut voor solar en nieuwe energie, kunnen die getallen worden vertaald in een potentieel van 6.500 MW aan wind en maar liefst 20.000 GW voor zon.
CSP
Vreemd is het dan ook niet dat het Noord-Afrikaanse koninkrijk al jaren een ambitieus programma heeft om op duurzame energiebronnen over te schakelen. Stond die doelstelling eerst op 42 procent duurzame stroom in 2020, recent heeft het koninkrijk dat uitgebreid naar 52 procent in 2030, oftewel circa 11 GW aan zon, wind en waterkracht. Een prachtig voorbeeld van die overgang staat al enige jaren te schijnen bij Ouarzazate, een eeuwenoude stad ten zuiden van de Atlas, die ook wel de toegangspoort tot de Sahara wordt genoemd en waar veel historische films (zoals ‘The Gladiator’) en een deel van de serie ‘Game of Thrones’ zijn opgenomen. Dankzij slimme engineering en financiering – door met name Spanje, de eib en de Wereldbank – heeft het rijk sinds 2016 het enorme Noor-complex gebouwd (Noor is Arabisch voor licht). Met drie locaties is Noor het grootste csp-complex ter wereld. Duizenden parabolische spiegels bundelen het zonlicht en schijnen op de meer dan 100 m hoge torens, waar temperaturen tot bijna 1.000 °C oplopen. Daarmee wordt vervolgens een stoomturbine aangedreven die de elektriciteit levert. Ook tijdens de nacht blijft de installatie werkzaam door de warmte overdag in gesmolten zout op te slaan. De drie csp-installaties op 2.500 ha wekken in totaal 582 MW aan elektriciteit op en kunnen nu met de prijs van fossiele brandstoffen concurreren.
Kunstmest
Tegelijkertijd voert Marokko grote hoeveelheden kolen en gas in om aan de stijgende binnenlandse elektriciteitsvraag te voldoen en kunstmest te produceren (het land bezit circa 70 procent van alle fosfaatreserves ter wereld). Daarvoor importeert Marokko jaarlijks voor een half miljard euro aan ammonia, vervaardigd met aardgas.
Waterstof
Groene waterstof opent grote mogelijkheden, zowel voor Marokko als voor Europa. Naarmate de prijzen voor elektrolysers dalen en waterstof rond de 1 €/kg gaat kosten, komt ook duurzame, lokaal gewonnen kunstmest voor het land in zicht. Bovendien, zo toonden verschillende studies al aan, is bij een volledig duurzame energievoorziening circa 20 procent waterstof nodig om het immer wisselende energieaanbod te balanceren. Tenslotte is waterstof een energiedrager die je niet alleen gemakkelijk kan transporteren – bij voorkeur door bestaande pijpleidingen – maar je ook voor uiteenlopende toepassingen kan inzetten, van verwarming en zwaar vervoer tot industriële processen en vliegtuigen. Vanwege die kansen hebben Duitsland en Marokko medio vorig jaar een intentieverklaring getekend om met de eerste commerciële productie van groene waterstof te starten. Zo heeft Marokko, met financiële hulp van Duitsland, een tender uitgeschreven voor een demonstratieproject voor groene ammonia dat begin 2023 volgens het Fraunhofer Institut dagelijks vier ton kunstmest kan produceren. Tevens staat een 100 MW project voor waterstof op de agenda dat rond 2025 operationeel zal worden. In beide projecten vervult csp een grote rol.
Samenwerking
Of daarmee het laatste woord is gezegd? Net zoals bij Desertec – het initiatief van Paul van Son uit 2007 om zonneparken in Noord-Afrika via hoogspanningsleidingen aan de Europese markt te verbinden – steunt het geheel op nauwe samenwerking tussen Marokko en de eu. Hoewel dit initiatief wel een stoot gaf aan de ontwikkeling van het Noor-complex, faalde Desertec in 2013 wegens gigantisch grote investeringen en veranderde geopolitieke omstandigheden. Ook nu zijn dergelijke risico’s aanwezig, maar ‘als Europa niet investeert, dan doet China dat wel’, schreef Politico vorig jaar al.
Tekst: Tseard Zoethout, freelance journalist.
Fotografie: Industrie
Meer weten over innovatieve technieken en ontwikkelingen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief.