Je zou het misschien niet verwachten, maar de beste ‘concentrated solar collectors’ komen van Absolicon uit Härnösand, een klein havenstadje aan de Botnische Golf in midden Zweden. Vorig jaar toonde het Zwitserse Institut für Solartechnik (spf) aan dat hun T160-solarcollector maar liefst 76,6 procent van het zonlicht tot 160 °C warmte voor de gebouwde omgeving of industriële processen kan omzetten.
Concentrated solar power (csp) is al sinds de klassieke oudheid bekend. Zo liet de beroemde Griekse wiskundige Archimedes, toen de Romeinen zijn stad Syracuse in 212 voor Chr. aanvielen, tientallen parabolische spiegels neerzetten om de vijandige vloot in brand te laten vliegen. Hoewel de legende ertoe leidde dat veel uitvinders zich tot diep in de zeventiende eeuw op brandende spiegels stortten, kwam het nooit tot opwekking van energie (stoom en/of elektriciteit). Pas aan het eind van de twintigste eeuw ontwikkelde de Italiaanse professor Giovanni Francia de eerste csp-centrale waarbij honderden spiegels zich letterlijk op een centrale toren focussen. Met temperaturen tot meer dan 1.000 °C kan vervolgens een stoomturbine worden aangedreven. De warmte kan ook worden opgeslagen, bijvoorbeeld in de vorm van gesmolten zout, of de warmte kan direct voor chemische processen worden gebruikt. Bedroeg de capaciteit van een van de eerste commerciële csp-centrales (Sanlucar la Mayor, Spanje) ruim 11 MW, de ‘Noor I Tower’ in Ouarzazate (Marokko) uit 2017 haalt met gemak 150 MW.
Gehalveerde boomstam
Het Zweedse Absolicon, opgericht door Joakim Byström, maakt gebruik van hetzelfde principe, echter op minischaal. Byström, afkomstig uit de ondernemersfamilie Logosol, tekende al op jonge leeftijd kleine, mobiele csp-installaties. Na jarenlang onderzoek, ondersteund door participanten als de universiteiten van Borlänge, Lund en Uppsala en het Zweedse kth Royal Institute of Technology, lanceerde hij in 2007 de eerste marktmodellen. De basis voor zijn idee? Perfect overlangs doorgezaagde stammen op de mobiele installatie van Logosol, het zaagbedrijf van zijn vader. Die lijken, zowel qua vorm als aanpak, enigszins op zijn lichtgewicht collectoren die twee personen in 2 uur kunnen installeren. Met zijn voorstel tot een solar energy lab in zijn stad won Byström in 2007 de wwf Carl Mannerfelt prijs, jaarlijks toegekend aan personen die natuurbehoud en milieu met technologische en economische ontwikkeling combineren.
Toepassingen
Meer dan 10 jaar later heeft Absolicon een breed scala aan oplossingen op de markt gebracht. De T160-solarcollector kan water tot 160 °C onder extreme omstandigheden verwarmen en vindt al enige tijd toepassingen in de industrie en complexen die een grote warmtevraag hebben. Zo zijn bij Bromans Lackering in Stockholm, een toeleverancier aan de telecomindustrie, 100 m2 collectors geplaatst voor 40 kWp warmte en 10 kWp elektriciteit. Dat maakt het volgens Bromans – die qua energie eerst en vooral op houtverbranding draaide – makkelijker om op duurzame energie over te schakelen. Een ander voorbeeld is Absolicons oplossing voor Härnösand, een installatie die zowel warmte als stroom aan de lokale energiecoöperatie Hemab levert. Het is de eerste solar power-centrale in Zweden dat een deel van de stad van energie voorziet. En meer. Dankzij een ppa (power purchase agreement) betaalt de energiecoöperatie uitsluitend voor de thermische energie die aan de bewoners wordt geleverd. En in Smedjebacken, in midden Zweden, levert 200 m2 aan collectors van Absolicon een groot deel van de warmtevraag van het industrieterrein, Bävergläntans Fastighets, en van de stad zelf, via ‘district heating’.
Toekomstgericht
Een recent patent van Absolicon is de X10 pvt, een combicollector die in 2018 tijdens de Intersolar-beurs in München de eerste prijs verkreeg. Dankzij geconcentreerd zonlicht wekt deze collector niet alleen warmte op (tot 130 °C), maar ook elektriciteit. Volgens opgave staat 6,6 m2 gelijk aan 550 Wp, een competitieve prijs in de pv-markt, die volgens het iea de komende jaren tot het twintigvoudige kan uitgroeien. Solar Heat Europe (estif), de koepelorganisatie die 90 procent van de industrie in de eu vertegenwoordigt, heeft Absolicon begin dit jaar als lid verwelkomd. De onderneming van Joakim Byström moet nu de slag van producent van veelal goedkope onderdelen naar een ‘technology driven’ sales-organisatie maken. In Zweden en China heeft Absolicon sinds kort fabrieken opgezet om de productie naar 100.000 m2 op te schalen. Ook heeft het recent een contract met Greenline in Zuid-Afrika getekend.