December 2020
Energieopslag agrarische sector neemt toe
Salderingsregeling? Bij investeringsbeslissingen in de agrarische sector speelt dat, vooral bij energieopslag, eigenlijk geen rol. Vaak zitten veeteelt- en akkerbouwbedrijven aan het eind van het elektriciteitsnet waardoor ze tegen aansluitings- en capaciteitsproblemen aanlopen. Bovendien raakt het moderne boerenbedrijf steeds meer geëlektrificeerd. ‘Bij meerdere vraagstukken wordt energieopslag dus een interessant optie’, stelt Johan Abbink, salesmanager eindgebruikers bij Eaton.
Eaton heeft al een lange geschiedenis in energiebeheer achter de rug. De Amerikaanse multinational uit Cleveland, Ohio – wereldwijd nu meer dan 97.000 werknemers, omzet in 2019 21,4 miljard dollar, verkoopkanalen in 175 landen – beweegt zich al vanaf 1911 in de markt voor aandrijvingen en elektrotechnische oplossingen. Het bedrijf is tegenwoordig opgesplitst in twee divisies: Electrical en Industrial (met binnen Industrial de Aerospace en Automotive activiteiten). Johan Abbink, sales manager eindgebruikers bij Eaton, geeft leiding aan acht accountmanagers in ons land. Hij houdt zich al ruim de helft van zijn leven bezig met elektrotechniek. Eerst werkte hij jarenlang in de verkoop voor midden- en laagspanningssystemen bij Holec, tot deze onderneming begin 2003 door Eaton werd overgenomen. ‘We zitten midden in een transformatieproces naar elektrische systemen en ‘power quality’,’ zegt Abbink. ‘Duurzaamheid, circulariteit en energieopslag spelen daarin een grote rol. Richtte Eaton zich eerst voor bijna driekwart op mechanische en hydraulische systemen, nu zie je dat de markt zich meer en meer naar elektrisch en automotive verplaatst. In Duitsland en het Verenigd Koningrijk heeft energieopslag intussen een goede positie verworven. Daar ontbreekt de salderingsregeling en passen tienduizenden huishoudens al thuisopslag toe. In combinatie met pv-panelen op daken en elektrische apparatuur en dito vervoer, liggen er echter ook steeds meer kansen voor energieopslag op het boerenbedrijf in ons land.’
Meerdere vraagstukken
De jongere Tom aan de Stegge, accountmanager power quality voor de agrarische sector voor Eaton, vult via Zoom op een parkeerplaats aan: ‘Met energieopslag valt goed geld te verdienen, niet zozeer omdat deze investeringen een korte terugverdientijd hebben – dat is namelijk niet het geval – maar omdat energieopslag een oplossing voor meerdere vraagstukken is.’ Verduidelijkt: ‘Ruim 12 procent van de boerendaken is inmiddels met pv-panelen uitgerust. Vooral aan het eind van de lijn kunnen agrariërs die duurzame stroom soms niet meer op elektriciteitsnet kwijt. Daarvoor is hun aansluitcapaciteit te beperkt. Het kost echter vele jaren én ook behoorlijk zware investeringen van de netbeheerder om nieuwe kabels aan te leggen. Verder speelt elektrificatie in de samenleving en op het boerenerf een steeds grotere rol, denk aan de inzet van klimaatbeheersingssystemen, elektrisch aangedreven machines en robotisering. abn Amro verwacht zelfs een groei van 13 procent per jaar in deze agritech-markt. Dat alles zorgt voor een sterk stijgende vraag naar hogere aansluitwaardes.’ Ook een derde vraagstuk is volgens Abbink belangrijk: peakshaving. ‘In tegenstelling tot de chemie wordt de agrarische sector gekenmerkt door stroompieken’, zegt hij. ‘Tijdens de voer- of melkcyclus – die enkele uren kunnen duren – kan het energiegebruik op de boerderij gemakkelijk verdubbelen. Dan wordt de aansluitcapaciteit soms overstegen. Met energieopslag kan je die energievraag reguleren. Bovendien zie je steeds minder, maar wel steeds grotere boerenbedrijven. Schaalvergroting in de Nederlandse landbouwsector leidt ertoe dat klimaatbeheersingssystemen zwaarder zullen moeten worden om steeds meer dieren of voedsel te huisvesten. Dat speelt niet alleen in Brabant – waar van oudsher intensieve veehouderij plaatsvindt – maar ook en steeds vaker in andere regio’s waar nog voldoende fysieke en milieuruimte voor vestiging en uitbreiding voor agrariërs aanwezig is.’
Ook binnen de glastuinbouw wordt pv steeds vaker toegepast, maar groeit ook het elektriciteitsverbruik.
Eigen stroom eerst
Abbink haalt graag een variant op een internetmeme aan die de laatste jaren sterk in opkomst is: eigen stroom eerst. ‘Dakgebonden pv-systemen zijn niet alleen economisch aantrekkelijk, ze versterken tevens het imago van de agrariër als duurzame voedselproducent’, vervolgt hij. ‘En wat is dan beter om die voedselproductie te koppelen aan kwaliteit in duurzame energievoorziening op het eigen erf? Naast pieken treden namelijk ook spanningsverschillen op die funest voor moderne apparatuur kunnen zijn. Als dan op een onheilspellende zomermiddag je pv-systeem eruit klapt omdat je te veel stroom aan het net levert en je apparatuur beschadigd raakt, dan krijgt je al snel moeilijkheden met de verzekering en gaat je verdienmodel hard onderuit.’ Uitgestelde stroomlevering, ofwel energieopslag, kan aan deze problemen het hoofd bieden, meent ook lto Nederland. In haar ‘position paper’ over de sde++-regeling dit voorjaar, pleit de koepelorganisatie daarom sterk voor onderzoek naar energieopslag. ‘De sector kan hiermee een deel van de oplossing voor de energietransitie zijn’, stelt lto. Abbink verduidelijkt: ‘een agrariër kan via externe energieopslag met zijn capaciteit spelen en fysiek bijna Nul-op-de-meter bereiken. Je schept op het boerenerf als het ware een microgrid waarin het publieke elektriciteitsnet als achtervang fungeert, precies andersom aan de huidige situatie. ‘Eigen stroom eerst’ levert dus – met andere woorden – een robuust, stabiel net op waarin de aansluit- en capaciteitsproblemen tot het verleden behoren.’
‘Energieopslag is een -oplossing voor meerdere vraagstukken’
Ervaring
Eaton heeft overigens al decennia ervaring met energieopslag. Vorig jaar ging de multinational aan de slag met een integrale oplossing voor de katholieke Universiteit van Lille. Circa 1.400 m2 aan pv-panelen werd op het dak van de Franse onderwijsinstelling gelegd terwijl Eaton twee van haar opslagsystemen – 40 kW ontlading- en 20 kW opladingcapaciteit – in combinatie met 25 nieuwe batterijen van elk 10 kWh liet plaatsen. De universiteit heeft hiervoor gekozen omdat energieopslag eenvoudig valt te installeren en tot 50 kWh valt uit te breiden zonder daarvoor de bestaande energiesystemen in het gebouw in de weg te zitten. Mede met behulp van Eaton’s powermanagementsysteem wordt het binnenkort mogelijk om 174 kg CO2-uitstoot tijdens de komende winter uit te sparen en in 2035 zelfs zero emissies te bereiken. In ons land is energieopslag in de gebouwde omgeving op grote schaal nog bijna niet toegepast. Hoewel? Eaton heeft in 2017 al zo’n systeem voor de Johan Cruijff Arena in Amsterdam geïnstalleerd. Daar werd 3 MW aan energieopslag voor 4.200 pv-panelen op dak geplaatst, inclusief de bijbehorende vermogenselektronica en de integratie van de batterijmodules (grotendeels uit gebruikte Nissan Leafs) in de bestaande energie-infrastructuur van het voetbalstadion. Aan de Stegge: ‘mede dankzij de Johan Cruijff Arena in Amsterdam en verschillende buitenlandse projecten in de voorafgaande jaren, hebben we voldoende ervaring opgedaan om ook onze agrarische klanten te kunnen bedienen. We streven naar meer functionaliteit bij een hogere aansluitwaarde in de agrarische sector. Dat alles kan niet zonder energieopslag. Daarvoor kan je tweedehandse batterijen uit Nissan Leaf auto’s inzetten of nieuwe uit de vierde generatie met een hogere energiedichtheid gebruiken, het hangt er maar net vanaf wat, gegeven de situatie, het meest voordelig is.’ Of de accountmanager dat aan de hand van een voorbeeld, hier, in ons land, in de agrarische sector ook kan illustreren? ‘Bij een renpaardenstal in het Gooi kregen we recent de vraag hoe we storingen in het net, buiten verantwoordelijkheid van de netbeheerder, het beste konden tackelen’, zegt hij. ‘Door die storingen viel van tijd tot tijd de spanning op de elektronische beveiliging op de stallen en de stapmolens weg, de laatste bedoeld om de renpaarden meermalen per dag te trainen. De dure paarden stonden zodoende te vaak stil, raakten daarvan gefrustreerd en hun prestaties begonnen eronder te lijden. De inzet van een dieselgestookte generator voor de stapmolens was in deze omgeving uitgesloten. Eaton heeft toen een 200 kWh accu met 80 kW aansluiting geïnstalleerd, overeenkomend met het aantal pk’s van drie Tesla’s.’
Elektrificatie op het boerenerf speelt een steeds grotere rol, denk aan de inzet van klimaatbeheersingssystemen, elektrisch aangedreven machines en robotisering.
Onderscheid
Nu zijn er wel meer partijen op de Nederlandse markt die omvormers en accu’s kunnen bouwen en plaatsen. Wat Eaton volgens Aan de Stegge van die partijen onderscheidt, is dat de multinational niet alleen decennia ervaring in vermogenselektronica heeft, maar ook dat het de ‘supply chain’ van A tot Z in handen houdt. De accountmanager: ‘Eaton produceert zijn eigen omvormers en accu’s voor energieopslag. Daarnaast hebben we veel verstand van schakelsystemen, ups-systemen, netconditionering, wegfilteren van spanning en invoeding en belasting van pv-systemen. Bij andere partijen die energieopslagsystemen op de markt brengen, ontbreekt vaak het een of ander. Tevens zijn er veel ‘Willy Wortels’ met talloze mooie ideeën op de markt zonder een degelijke organisatie achter zich te hebben. Dat stadium is Eaton gepasseerd: wij bieden een kant-en-klaar werkend systeem op de markt met bewezen technologie die al langere tijd op grote schaal wordt toegepast.’ ‘De trend in het energielandschap gaat uit naar decentrale opwekking, afzet en elektrificatie’, vult Abbink aan. ‘De uitdagingen zullen steeds groter worden. Je zal geavanceerde apparatuur op de juiste wijze aan de werking van een batterijsysteem moeten koppelen, om nog maar te zwijgen over de aanleg van een laadinfrastructuur voor rijdend materieel op het erf en in de landerijen. Met onze expertise op het gebied van sturing van hoogspanning tot en met het stopcontact hebben wij alle kennis in huis om totaaloplossingen te realiseren.’
Ontbrekende schakel
Een ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Voor de energietransitie gaat dit vooral op: koppeling tussen duurzame opwekking en afgifte kan niet zonder opslag. Energieopslag is daarin de ontbrekende schakel, zo wijzen vele onderzoeken van vooraanstaande globale marktbureaus de laatste jaren uit. ‘De komende jaren zal de markt in het vrije domein tussen netbeheer en de eindgebruiker jaarlijks met dubbele cijfers groeien’, zegt salesmanager Abbink tot besluit. ‘Pv-systemen, elektronische apparatuur en elektrisch vervoer krijgen de wind in de zeilen. Installatieadviesbureaus kunnen in dit proces een grote rol spelen om hun klanten en eindgebruikers daarvan bewust te maken.’
E-tracktor
Ook op de boerderij groeit het elektriciteitsverbruik. Steeds meer zaken worden geautomatiseerd en met computers aangestuurd. Inmiddels zijn grote tractorfabrikanten, zoals John Deere, Fendt en Case International, ook bezig met het ontwikkelen van e-tracktors, waarbij de vertrouwde dieselmotor wordt vervangen door een zeer krachtige elektromotor. Hoewel enkele fabrikanten al een eerste prototype hebben ontwikkeld, verwachten ze de eerste e-tracktor op z’n vroegst pas rond 2023 op de markt te brengen. De introductie van e-tracktors zal voor e-opslag in de agrarische sector een behoorlijke stimulans kunnen zijn, zo verwachten marktanalisten.
Tekst: Tseard Zoethout, freelance journalist.
Fotografie: Industrie