Februari 2023
ABB op weg naar volledig fossielvrije fabriek en kantoor
Uit Ede komen volgend jaar CO2-neutrale inbouwdozen en installatiekasten
In Ede produceert ABB al vele jaren inbouwdozen en installatiekasten. Producten die in veel woningen en gebouwen in Nederland worden gebruikt. Gestimuleerd door ABB’s wereldwijde ‘Mission to Zero’ is het de vestiging in Ede nu al gelukt om een volledig CO2-neutrale productie- en kantoorlocatie te realiseren. In 2024 is de CO2-uitstoot van deze locatie volledig nul en de energiebesparing per kilogram product is met 75 procent nu al indrukwekkend.
Zoals steeds meer bedrijven en organisaties wil ook ABB zijn ‘carbon footprint’ fors verkleinen en uiteindelijk zelfs volledig tot nul reduceren. Het internationaal opererende concern houdt daar zelfs een hele strakke ambitie op na. In 2030 wil het totale ABB-concern CO2-neutraal opereren. Dit houdt in dat het bedrijf, op vele plekken in de wereld, ingrijpende verduurzamingsmaatregelen moet nemen. Zo ook in Nederland.
Bij de vestiging in Ede heeft de leiding deze ambitie zeer voortvarend opgepakt, zo toonde ABB tijdens een rondleiding door haar vestiging. Begin volgend jaar is de CO2-uitstoot van deze locatie al volledig naar nul teruggebracht. Wel moet daarbij worden gezegd dat de uitstoot van de gasketel, die voorlopig nog even moet blijven staan, gecompenseerd wordt door de rechten van een windenergiepark in de VS op te kopen. Maar op vele andere plekken is al uitgebreid in verduurzaming geïnvesteerd en zijn enorme reductie- en efficiencyslagen gemaakt.
CO2-compensatie
Omdat de vestiging in Ede, die bestaat uit kantoor en fabriek met een vloeroppervlak van 11.400 m2, nog niet direct all-electric kan worden gemaakt, is CO2-compensatie nu nog noodzakelijk. ‘We zijn druk bezig met de vergunning voor een wko-systeem. Zodra we die kunnen aanleggen en we op een warmtepomp kunnen overstappen, kan de gasketel eruit’, vertelt René Wienholts, manager innovatie & technology van de ABB-fabriek in Ede.
De fabriek produceert jaarlijks miljoenen inbouw- en kabeldozen en duizenden groepenkasten voor de Nederlandse markt, maar levert deze ook aan collega-vestigingen in het buitenland. Wienholts: ‘In 1931 is deze vestiging opgericht als de Hollandse Apparaten Fabriek (HAF), en in 1988 is die fabriek overgegaan naar ABB. Op dit moment werken we hier met 75 mensen waarvan 60 in de fabriek. Naast de mensen, werken hier ook een groot aantal robots en zijn er een kleine 50 spuitgietmachines. De automatiseringsgraad is inmiddels zodanig hoog dat de productie in de weekenden volledig onbemand kan doordraaien.’
Daarbij wijst hij tijdens de rondleiding door de fabriek op de gerobotiseerde en onbemande heftrucks die volle pallets met producten wegrijden en lege pallets terugzetten, zodat de spuitgietmachines kunnen doordraaien. De fabriek werkt tijdens weekdagen met drie ploegen volcontinu, en in het weekend dus zonder mensen.
Door de spuitgietmachines met elektrische, in plaats van hydraulische aandrijving uit te rusten, bespaart ABB 75 procent op het energiegebruik van deze machines.
Energiemeters
Om de ambitieuze doelstellingen waar te maken, is ABB alweer enige tijd geleden gestart met een aantal belangrijke maatregelen. Wienholts: ‘De eerste is het monitoren van het energiegebruik. Daarvoor plaatsten we op vele plekken energiemeters, als eerste op de trafostations, maar daarna ook op alle spuitgietmachines en verdeelstations. Daarnaast investeerden we in nieuwe technologieën die veel energie-efficiënter zijn. Stap voor stap hebben we vrijwel ons hele machinepark van elektrische in plaats van hydraulische aandrijving voorzien. Daarmee, zo hebben we berekend, reduceren we ons energiegebruik met 75 procent. Ook hebben we de verlichting in de fabriek in vergaande mate omgebouwd naar ledverlichting. Dit moeten we in stappen doen, omdat we de productie niet kunnen stilleggen. Toch realiseren we ook hier al een energiebesparing van 30 procent.’
Minstens zo belangrijk als alle technische verbeteringen is de instelling waarmee de medewerkers van ABB dit project oppakken. ‘Wij willen een lerende organisatie zijn. Dat wil zeggen dat we van elkaar, maar ook van andere marktpartijen of buren op ons bedrijfsterrein, willen leren via zoveel mogelijk openheid en transparantie.’
‘Verder spannen we ons sterk in om alle mensen in ons bedrijf mee te nemen in de stappen die we zetten. We stimuleren mensen mee te denken, maar ook om waar mogelijk privé energiebesparende maatregelen te nemen. Tot slot is er binnen ons bedrijf een sterke focus op technologische én sociale innovatie. Door al deze zaken samen te brengen, merken we dat we steeds grotere, snelle stappen kunnen zetten.’
‘Begin gewoon en kijk waar je optimalisaties kunt doorvoeren’
Pragmatisch
Om die snelle stappen te kunnen zetten, gaat ABB pragmatisch te werk. ‘Een voorbeeld zijn de koelmachines die hier al decennialang staan en waarvoor ooit is bedacht dat ze een aanvoertemperatuur van 16 °C moeten hebben. Wij hebben die aanvoer maar eens op 22 °C ingesteld, en de processen blijken nog even goed te werken. We denken zelfs, en dat zijn we nu aan het testen, dat we ook met 25 of zelfs 30 °C kunnen koelen. In dat geval kunnen we in de toekomst buitenlucht gebruiken, wat het energiegebruik voor koeling fors zal reduceren.’
Volgens Wienholts gaat het erom dat je, in het algemeen, gewoon begint en kijkt waar je optimalisaties kunt doorvoeren. ‘Daarbij is het gebruik van bemetering en het plaatsen van sensoren onmisbaar. We moeten kunnen zien wat we doen en wat het effect is. Wel hebben we daarbij een belangrijke les geleerd, die ook voor anderen zinvol kan zijn. Wij begonnen namelijk, achteraf te snel, met het meten op microniveau. Uiteindelijk is het belangrijk om de juiste volgorde te hanteren; eerst op de hoofdstations, daarna op mesoniveau en tot slot op microniveau.’
Zoals op veel meer plekken in ons land, loopt ook ABB tegen hobbels en obstakels aan. Het vergunningstraject voor de wko loopt bijvoorbeeld veel vertraging op, omdat de provincie niet de mankracht heeft om dit binnen een redelijke termijn af te handelen. ‘Ook hier geldt dat we niet gaan wachten en, omdat de provincie geen tijd heeft, maar even niets doen. Waar dat kon hebben we optimalisaties doorgevoerd, maar wel met het uitgangspunt dat we zo snel mogelijk op een wko en warmtepompen willen overstappen.’
Op het dak van het huidige magazijn liggen al 1.250 zonnepanelen. De komende tijd zullen op twee andere daken in totaal nog 50 panelen worden geïnstalleerd.
Stap voor stap
Inmiddels heeft het kantoorpand van ABB in Ede een energielabel A en gebruikt ook de fabriek, met nu nog Energielabel G, steeds minder energie. Al in 2017 zijn op het dak van het magazijn 1.250 zonnepanelen geplaatst, die 213.000 kWh elektriciteit leveren, goed voor ruim 7 procent van alle stroom die ABB in Ede gebruikt. De CO2-besparing bedraagt hiermee 49 ton.
In 2018 is stapsgewijs de energiemonitoring geïntroduceerd, waarvoor ABB het eigen system EQmatic gebruikt. Zoals gezegd is het machinepark in de fabriek grotendeels omgebouwd van hydrauliek naar elektrificatie en vorig jaar is op 75 machines in de fabriek nauwkeurige monitoring geïmplementeerd, gekoppeld aan de ABB Ability Energy & Asset manager. Dit maakt geavanceerde analyse en sturing mogelijk. Ook gaat ABB stapsgewijs over op een elektrisch wagenpark, waarvoor bij het bedrijf al elf AC-laadpalen en een DC-snellader zijn geplaatst. Inmiddels is ruim 25 procent van het eigen wagenpark elektrisch.
‘Naast alle energetische verbeteringen richten we ons ook echt op sociale en milieutechnische innovaties. Zo werken we hard aan het terugbrengen van de uitval en het afval in onze fabriek’, vertelt Wienholts, terwijl hij in de fabriek het gerecyclede materiaal toont waarmee duurzame inbouwdozen worden gemaakt. ‘Ons streven is om maximaal 2,5 procent uitval te hebben. Het aandeel gerecyclede grondstoffen is nu al 27,5 procent en dit aandeel groeit snel. Eén serie inbouwdozen wordt al voor 100 procent uit gerecycled basismateriaal gemaakt.’
Monteurs en specialisten kunnen met behulp van augmented reality-brillen service en onderhoud aan de machines uitvoeren. Dit bespaart veel reiskilometers en daarmee CO2-uitstoot.
Augmented reality
Als het om sociale innovaties gaat, noemt Wienholts de inzet van augmented reality als voorbeeld. Bij meerdere machines en installaties in de fabriek is het mogelijk voor monteurs en externe specialisten om instel-, afstel- en onderhoudswerkzaamheden op afstand via een AR-bril uit te voeren. ‘Hiermee vermijden we vele reiskilometers – soms zelfs van specialisten uit het buitenland – en daarmee ook CO2-uitstoot.’
De stappen die ABB dit jaar nog heeft gezet, liggen vooral op het gebied van de automatisering. Zo is in het kantoorpand vergaande sturing met behulp van Cylon en KNX ingevoerd. Dit betekent dat verlichting, ventilatie en temperatuur nu overal op basis van aanwezigheid in de ruimte worden gestuurd. Datzelfde geldt voor de zonwering, die reageert op lichtintensiteit, maar ook beweegt op basis van weermetingen. Uiteindelijk zijn dit allemaal onmisbare bouwstenen voor het overkoepelende Building Operating System, het ABB Ability Energy & Asset-manager, dat ABB voor het volledige kantoor en de fabriek operationeel wil hebben. Daarmee wordt het voeren van een actief load management mogelijk en kan men energiestromen optimaal verdelen.
Naast het nog te realiseren wko-systeem wil men ook de pv-installatie uitbreiden. Door de dakconstructie van een deel van de fabriek te verstevigen, kan ABB straks nog eens 350 zonnepanelen plaatsen. Ook op het nieuwe magazijn, dat elders op het bedrijfsterrein staat, zullen nog 100 panelen worden geplaatst.
‘In onze visie is uitwisseling van kennis en ideeën cruciaal’
Reductie
‘Wij hebben 2021 als startpunt aangemerkt’, vertelt Wienholts. ‘We gebruikten toen ruim 3 miljoen kWh elektriciteit en iets meer dan 82 duizend m3 aardgas. De CO2-uitstoot op elektriciteit was 690 ton en op gas 155 ton. Inmiddels hebben we onze technisch dienstverlener Equans een studie laten uitvoeren en daaruit blijkt dat we door de ledverlichting ruim 84.500 kWh elektriciteit besparen, oftewel 37 ton CO2. De zonnepanelen zorgen voor een besparing van 213.000 kWh en 49 ton CO2-uitstootreductie. En met het building- en energiemanagementsysteem realiseren we een besparing van 130.628 kWh oftewel 30 ton CO2-uitstoot. Als we in de toekomst de wko in gebruik nemen, kunnen we nog eens bijna 130 duizend kWh aan energie reduceren.’
Dat ABB nu al kan melden dat ze voor de locatie in Ede CO2-neutraliteit heeft bereikt, komt door twee belangrijke maatregelen. De eerste is de inkoop van circa 3 miljoen kWh aan groene elektriciteit. De tweede is de bouw en exploitatie van een windmolenpark in South Dakota in de VS, dat goed is voor een compensatie van 83.000 m3 aardgas, ofwel 156 ton CO2-uitstoot. Pas als de wko en de warmtepomp operationeel zijn, kan ABB – met inkoop van duurzaam opgewekte elektriciteit – volledig zelfstandig CO2-neutraal zijn.
Steeds meer inbouw-, kabel- en lasdozen bestaat uit een snelgroeiend aandeel gerecycled basismateriaal.
Leerpunten
‘Een belangrijk leerpunt in het traject dat we nu doorlopen, is de noodzaak om een projectmanager aan te stellen die verantwoordelijk is voor de transformatie. Iemand die het overzicht heeft en projectonderdelen en mensen kan samenbrengen. Een vast aanspreekpunt in de organisatie is echt heel belangrijk. Ook moeten mensen de ruimte én de tools krijgen om verbeteringen door te voeren. Er zijn veel kennis en ideeën op de werkvloer beschikbaar, maar collega’s moeten wel de vrijheid en het gevoel krijgen om daarmee naar voren te komen’, vindt Wienholts.
Open communicatie met alle medewerkers is daarom van groot belang, evenals een tijdspad en fasering. ‘Op die manier hebben wij dus ontdekt dat we bij energiemeting moesten starten op hoofdniveau, vervolgens naar mesoniveau en dan pas naar microniveau. Verder is het gebruik van een managementinformatiesysteem erg belangrijk.’
Opmerkelijk, maar misschien ook niet, is dat Wienholts ook het contact met externe stakeholders essentieel noemt. ‘Een goede samenwerking met de lokale en regionale overheid blijkt zeer noodzakelijk. In ons geval is er vertraging in de vergunningverlening, doordat er te weinig specialisten bij de provincie Gelderland beschikbaar zijn. Maar door intensief contact hebben we nu voor elkaar dat ambtenaren van de provincie Utrecht onze vergunningaanvraag behandelen, waardoor we hopelijk toch snel de wko kunnen aanleggen.’
Nieuwe ideeën
Daarnaast zijn ook de contacten met partners en leveranciers erg belangrijk in dit traject. ‘In de eerste plaats de buren op ons bedrijfsterrein. We zouden graag in de toekomst, waar mogelijk, energie uitwisselen met andere bedrijven in de buurt. De gespreken met buren en de gemeente daarover lopen. Daarnaast zijn natuurlijk onze leveranciers en partners van belang. Equans is al jaren onze vaste technisch dienstverlener. Daarnaast werken we in dit project veel samen met de system integrators InstaVer en Cimpro, en EDS Systems als paneelbouwer.’
Als belangrijkste boodschap wil Wienholts andere bedrijven vooral meegeven om toch gewoon te beginnen en te doen. ‘Natuurlijk kun je wachten tot je exact weet wat er nodig is en je alle vergunningen binnen hebt. Maar dan waren wij nooit zo ver als dat we nu zijn. Daarnaast staan wij open voor andere ideeën. We nodigen bedrijven ook uit om hier te komen kijken, maar dan wil ik ook bij hen in de keuken mogen kijken. In onze visie is uitwisseling van kennis en ideeën cruciaal voor een snelle en doelmatige energietransitie. Iedereen die dit idee onderschrijft, zullen we met plezier helpen en is ook van harte welkom om te komen kijken.’
Meer informatie:
bit.ly/EW-ABBvideo
Tekst Rob van Mil
Fotografie: ABB